Praktisch advies voor starters in de vertaalbranche
Het tijdperk van handgeschreven of op typepapier gemaakte vertalingen ligt amper twee decennia achter ons, maar slechts weinigen verlangen er naar terug – als ze het zich überhaupt kunnen herinneren. Voor de moderne vertaler, bedreven als hij is in (en verslaafd aan) de knip-, plak- en deletefunctionaliteit van de nieuwste tekstverwerkingssoftware is het bijna onvoorstelbaar dat er ooit een tijd is geweest waarin we teksten vertaalden met een potlood en een gum, of met een typemachine en correctievloeistof. Ondanks die vooruitgang is het vertaalproces zelf echter buitengewoon arbeidsintensief gebleven.
PC’s zijn voor de hand liggende en onmisbare hulpmiddelen in de moderne vertaalbusiness. De automatisering van onze sector heeft onze productiviteit sterk verhoogd en ons in staat gesteld veel professionelere teksten af te leveren die dankzij het gigantische naslagwerk dat ‘internet’ heet waarschijnlijk ook beter aansluiten bij de klantspecifieke sector dan onze output van een jaar of vijftien terug. Lang niet alle vertalers weten echter dat er naast de geavanceerde tekstverwerkingssoftware tal van aanvullende hulpmiddelen beschikbaar zijn die het vertaalproces efficiënter maken. Hieronder enkele tips.
- Gebruik zo mogelijk digitale versies vaan je naslagwerken. Veel woordenboeken, encyclopedieën en dergelijke zijn ook online of op CD verkrijgbaar. Daardoor hoef je niet steeds dikke boekwerken door te bladeren, maar kun je de term die je zoekt al vinden met een paar klikken op de muis.
- Werk met hoogwaardige vertaal- en terminologiesoftware (zoals TRADOS of een ander betrouwbaar merk). Het duurt een tijdje voordat je een klantspecifieke database hebt opgebouwd, maar wanneer die eenmaal een bepaald kritisch volume bereikt zal ze van grote waarde blijken bij je inspanningen om terminologische consistentie te garanderen. Met dit soort software kun je bestaande vertalingen binnen enkele seconden screenen op bepaalde woorden, zinnen of passages.
- Vraag je klant wat zijn opmaakvereisten zijn. Vooral documenten met een ongebruikelijke opmaak kunnen erg bewerkelijk zijn: het zou tijdverspilling zijn als je allerlei complexe opmaakaspecten zou gaan overnemen terwijl je klant de tekst toch nog moet editen en eigenlijk liever een platte tekst had ontvangen.
- Vraag je opdrachtgever of hij beschikt over documenten die vergelijkbaar zijn met de brontekst en zo ja, of hij je een kopie wil sturen. Dit voorkomt dat je steeds nodeloos het wiel moet uitvinden en waarborgt consistentie met de bestaande terminologie van de klant.
Wat mij opvalt, ter afsluiting, is dat we weliswaar allerlei hulpmiddelen hebben gekregen om het vertaalproces te bespoedigen, maar dat het feitelijke vertaalwerk zelf nog amper is geautomatiseerd. De meeste energie die wordt besteed aan automatisering van het vertaalmechanisme is niet gericht op het creëren, maar op het reproduceren van vertalingen. Vertalen is een zuiver cognitieve vaardigheid en zal dat waarschijnlijk nog geruime tijd blijven. Zelfs de meest geavanceerde software is kinderspel vergeleken met wat zich afspeelt in het hoofd van de vertaler.
